1-Bữa ăn trong truyền thống văn hóa Việt Nam

Ăn có một vị trí đặc biệt trong truyền thống văn hóa Việt Nam: người ta vui cũng ăn, buồn cũng ăn; chia tay cũng ăn mà gặp gỡ cũng ăn; sinh nhật cũng ăn mà có người chết cũng ăn… Ăn đối với người Việt không phải chỉ là “nạp năng lượng cho cơ thể”, nhưng còn là dịp hàn huyên tâm sự. Cùng ăn với nhau bữa cơm thể hiện tình liên đới thân thương. Bữa ăn cũng là dịp hòa giải bất hòa, kết thêm tình bạn và củng cố tình làng nghĩa xóm. Chính vì thế, có biết bao câu ca dao nói về việc ăn uống, vừa nói lên ý nghĩa sâu sắc của bữa ăn, vừa có ý giáo dục người ta phải ăn thế nào cho có văn hóa.

2-Tiệc Vượt qua của người Do Thái

Vào khoảng năm 1400 trước công nguyên, khi người Do Thái phải sống trong cảnh nô dịch vất vả bên Ai-cập, họ đã kêu cầu Thiên Chúa và Ngài đã giải thoát họ. Chúa đã dùng ông Môi-sen làm thủ lãnh dẫn đưa dân Do Thái ra khỏi Ai-cập. Ra khỏi Ai-cập là ra khỏi ách nô lệ để đến với bến bờ tự do. Sau khi đã làm nhiều phép lạ, kể cả những tai ương nơi người Ai-cập, vua Pha-ra-ôn đã để cho người Do Thái ra đi để thờ phượng Thiên Chúa. Bữa ăn trước lúc lên đường được gọi là tiệc Vượt qua. Danh xưng Vượt qua mang nhiều ý nghĩa: Dân Do Thái vượt qua ách nô lệ đến tự do, Sứ thần vượt qua nhà người Do Thái có máu chiên; Dân vượt qua Biển Đỏ mà bình an vô sự, trong khi người Ai-cập chết trong lòng biển. Từ đó, Thiên Chúa truyền cho người Do Thái mỗi năm một lần cử hành lễ Vượt qua để tưởng nhớ biến cố này.

Đức Giê-su đã ăn tiệc vượt qua với các môn đệ theo truyền thống Do Thái. Trong bữa tiệc này, Người đã loan báo sự phản bội của Giu-đa. Người cũng báo trước cho các môn đệ biết Ngài sắp bước vào cuộc khổ nạn. Vào cuối bữa tiệc, Người đã trao bánh và rượu cho các ông, đồng thời tuyên bố đó là Mình và Máu Người. Các môn đệ vừa ngỡ ngàng vừa sợ hãi. Qua cử chỉ này, Chúa Giê-su muốn đồng hóa mình với Chiên Vượt qua của Người Do Thái. Người sẽ đổ máu ra, như máu của con chiên năm xưa, nhờ đó mà muôn người được cứu thoát. Tác giả Matthêu là người duy nhất ghi lại câu : “để nên ơn tha tội” (Mt 26,28).

3-Bữa tiệc của Chúa:

Vào thời đầu của Giáo Hội, các tín hữu gặp gỡ nhau để cử hành “bữa tiệc của Chúa”. Họ mang đến những đồ ăn theo khả năng của mình, sau khi đọc Lời Chúa, họ cùng chia sẻ ăn chung trong tình huynh đệ.

“Bẻ bánh” là một trong những tên gọi cổ nhất để chỉ Thánh Thể. Theo nghi thức bữa ăn của người Do-thái, sau khi đọc lời chúc tụng, vị chủ tọa bẻ bánh chia cho các thực khách. Chúa Giêsu đã thực hiện cử chỉ này 2 lần, khi Người làm cho bánh hóa nhiều (Mt 14,19 ; 15,36 ; Ga 6,11) và lúc Người thiết lập bí tích Thánh Thể (Lc 22,19). Các Kitô hữu tiên khởi, trong những ngày đầu tuần, tụ họp nhau để cử hành nghi thức mà chính Chúa Giêsu thiết lập và truyền dạy họ tái diễn ; và họ gọi việc này là nghi thức “bẻ bánh”. Khi trao cho nhau tấm bánh là chính Chúa Giêsu, các Kitô hữu tiên khởi cũng bắt chước Chúa , chia sẻ cuộc sống cho nhau, như được ghi lại trong sách Công vụ Tông Đồ : họ để chung lại tất cả những gì họ có, họ chia sẻ cho nhau, yêu thương nhau như anh em trong cùng một gia đình. Việc bẻ bánh như thế là cao điểm của cuộc sống huynh đệ.
Trung thành với truyền thống ban đầu này, Giáo Hội đã cử hành việc bẻ bánh trong thánh lễ. Trong khi cộng đoàn đọc kinh “Chiên Thiên Chúa”, chủ tế bẻ bánh Thánh Thể. Bẻ bánh là lặp lại cử chỉ của Chúa Giêsu, tượng trưng cho việc thông ban sự sống cho hết mọi người. Đây cũng là dấu chỉ diễn tả sự hiệp nhất của mọi Kitô hữu khi họ cùng chia sẻ một Tấm Bánh là Đức Giêsu.
4-Bữa tiệc tưởng niệm

Sau khi thiết lập bí tích Thánh Thể, Đức Giê-su thiết lập thiên chức linh mục qua lời tuyên bố: “Anh em hãy làm việc này mà nhớ đến Thầy” (Lc 22,19 ; 1 Cr 11,24.25). Khái niệm “tưởng nhớ” được nêu rõ trong Thánh lễ. Khi cử hành Thánh Thể, Giáo Hội tưởng nhớ sự chết và sự phục sinh của Đức Giê-su. Tuy vậy, nếu trong quan niệm thông thường, “tưởng nhớ” chỉ quy về quá khứ, thì trong Phụng vụ Thánh lễ, chúng ta tưởng nhớ một biến cố đã xảy ra trong quá khứ, nhưng lại đang hiện tại vào lúc này. Vì nhờ Thánh lễ, mà ơn cứu độ từ thập giá được kéo dài trong thời gian, đến với những người tham dự. Hơn nữa, Đức Giê-su phục sinh đang hiện diện trong cộng đoàn phụng vụ. Người hiện diện cách mầu nhiệm, vô hình và thiêng liêng. Sau lời truyền phép, cộng đoàn tuyên xưng: “Lạy Chúa, chúng con loan truyền Chúa chịu chết, chúng con tuyên xưng Chúa sống lại, cho tới khi Chúa đến”. Lời tuyên xưng này vừa diễn tả một biến cố trong lịch sử (quá khứ), vừa xác tín sự hiện diện của Đấng Phục Sinh (hiện tại) và tuyên xưng niềm hy vọng Chúa sẽ đến (tương lai). Cử hành Thánh Thể là tuyên xưng “Chúa đang đến” (Maranatha, Le Seigneur vient), và chúng ta vui mừng đi đón Chúa.
5-Bữa ăn Thánh Thể

Thánh lễ là một bữa tiệc. Trong tiệc này, chúng ta được nuôi dưỡng bằng Lời Chúa và bằng Bánh Thánh Thể. Diễn tiến Thánh lễ của chúng ta đang cử hành phác họa lại bữa tiệc Vượt qua. Trong bữa tiệc đó, người cha cắt nghĩa cho con cháu và những người hiện diện biết ý nghĩa của tiệc vượt qua, kỷ niệm việc Chúa dẫn đưa tổ tiên người Do Thái ra khỏi Ai-cập, đưa họ về miền đất hứa để họ hưởng tự do. Thực phẩm chính là thịt chiên. Con chiên mang ý nghĩa hy tế cứu độ. Nhờ máu chiên mà những người Do Thái thoát nạn, trong khi các con đầu lòng của người Ai-cập, từ loài người cho đến loài vật đều bị tru diệt. Diễn tiến của Thánh lễ phần nào phác họa lại bữa tiệc Vượt qua của người Do Thái. Nhờ các Bài đọc Lời Chúa mà chúng ta ôn lại lịch sử để thấy những điều kỳ diệu Chúa đã làm. Các Bài đọc Lời Chúa cũng đưa ra những giáo huấn để chúng ta góp phần xây dựng cộng đoàn hiện tại, làm cho Giáo xứ trở thành một cộng đoàn Thánh Thể, tức là mọi người sống trong tình huynh đệ thân thương. Khi tham dự Thánh lễ là chúng ta tham dự bữa tiệc do chính Chúa thết đãi. Của ăn chúng ta đón nhận trong bữa tiệc này là chính Chúa Giê-su. Cách tổ chức Thánh lễ, ý thức người tham dự đều phải nói lên ý nghĩa của bữa tiệc thánh.

6-Sự cần thiết của Thánh Thể trong đời sống Ki-tô hữu

Khi tranh luận với người Do Thái, Đức Giê-su đã tuyên bố dứt khoát: “Ai không ăn thịt Ta và uống máu Ta, thì không có sự sống nơi mình” (Ga 6,53). Cũng như con người cần có lương thực để nuôi sống phần xác, người tín hữu cần phải đón nhận Thánh Thể để có sự sống thần linh. “Nếu các ngươi không ăn thịt Con Người và uống máu Ngài, các ngươi không có sự sống nơi mình các ngươi” (Ga 6,53). Đón nhận Thánh Thể giúp chúng ta sống hiệp thông với Chúa, như cành nho được gắn liền vào thân nho, nhờ đó mới có thể sinh hoa kết trái. Thánh Thể còn liên kết chúng ta trong tình hiệp thông với anh chị em mình. Vì hết thảy chúng ta được nuôi dưỡng cùng một Bánh, nên chúng ta sống tình liên đới với nhau.

7-Cần chuẩn bị xứng đáng khi dự tiệc

Đức Giê-su đã dùng một dụ ngôn nói về ông vua kia thiết tiệc trong ngày cưới của con trai mình. Có người không mặc áo cưới mà đi dự tiệc. Ông vua đã nổi giận và đuổi người đó ra khỏi tiệc cưới (x. Mt 22, 1-14). Vì thế những ai lãnh nhận Thánh Thể cũng cần phải chuẩn bị tâm hồn và có đủ những điều kiện do Giáo Hội quy định.

Giáo huấn của Giáo Hội về việc rước lễ: “Các tín hữu công giáo, tuy phải tôn trọng những xác tín tôn giáo của các anh em ly khai, phải tránh tham dự vào việc rước lễ trong những buổi cử hành của họ, để không dung dưỡng một sự hàm hồ nào về bản chất của Thánh Thể, và do đó thiếu sót trong bổn phận làm chứng cho sự thật một cách trong sáng” (Thông điệp Thánh Thể, số 30).

“Ai biết mình mắc tội trọng, thì phải lãnh nhận bí tích hòa giải trước khi rước lễ” (SGL 1385).

-“Để dọn mình đón nhận Bí tích này cách xứng đáng, các tín hữu phải giữ chay theo quy định của Giáo Hội. Thái độ bên ngoài, cử chỉ, ăn mặc…) phải biểu lộ lòng tôn kính, sự trang trọng và niềm vui của giây phút được Chúa là thượng khách của chúng ta” (SGL 1387).

Trong quan niệm đời thường, bữa tiệc tượng trưng cho niềm vui, sự hân hoan và hòa bình. Người ta mời nhau dự tiệc để nói lên tình thân hữu. Người tín hữu khi tham dự tiệc Thánh Thể cũng cần phải có tâm tình đó, để cùng xây dựng một cộng đoàn tín hữu yêu thương, được liên kết với nhau bằng Chúa Giê-su Thánh Thể.



Gm Giuse Vũ Văn Thiên