I- Lời dẫn nhập
Xưa nay, lắm ''kẻ trong THIÊN hạ'' không biết ƠN THIÊN THƯỢNG dù họ vẫn luôn ''mở miệng nói'' hay ''dùng ngón tay viết'' chữ: TỰ NHIÊN, THIÊN NHIÊN, Adieu, Adios, Date, Datum!!! Do đó, tôi xin mạo muội giải thích ý nghĩa của các chữ vừa nêu, và, trước khi giới thiệu bài ''A date with another woman'' (Hẹn hò với bà khác) do tôi tạm dịch (1), xin nêu cảm nghĩ về bài viết ấy.

II- Ý nghĩa các chữ đã nêu

A- THIÊN hạ
''Thiên'' là ''Ông Trời, Tầng Trời'' như trong Tin Mừng theo Luca 2,14 và trong kinh Vinh Danh: ''Vinh Quang Thiên Chúa trên các Tầng Trời. Gloire à Dieu au PLUS HAUT des CIEUX.'' Chữ ''hạ'' là DƯỚI. Vậy, ''THIÊN hạ'' là Nhân Loại sống dưới Trời. (Mankind: The under-heaven; Humanité: Le sous-ciel)

B- THIÊN THƯỢNG
''Thượng'' là TRÊN. THIÊN THƯỢNG là Đấng ngự trên Trời. Vì thế, Ông Cha mình mới dạy: ''Đầu đội TRỜI, chân đạp đất.'' Từ điển Cao Đài viết: ''Thiên Thượng là chỉ Đức Chí Tôn Thượng Đế.''

C- TỰ NHIÊN, THIÊN NHIÊN
''Tự'' là ''mình, do mình''; ''Nhiên'' là ''NHƯ THẾ, NHƯ VẬY'', tức KHÔNG do con người làm ra! Sách Sáng Thế Ký 1,14 nói về ''Tự Nhiên, Thiên Nhiên'' như sau: ''Thiên Chúa PHÁN: Phải có những vầng sáng trên vòm trời để phân tách ngày với đêm, để làm dấu chỉ xác định các đại lễ, NGÀY và NĂM.''
Như vậy, thời gian và không gian là DO THIÊN Chúa TỰ LÀM RA. Cho nên, THIÊN hạ gọi đó là THIÊN NHIÊN hay TỰ[/b] NHIÊN tức là TỰ MÌNH Ông Trời TẠO RA NHƯ THẾ, chứ con người KHÔNG thể làm được! ''Ông Ấy'' còn THƯƠNG nên BAN (TẶNG) cho đời thức ăn như sau: "Ðây Ta BAN cho các con mọi thứ cỏ mang hạt giống trên khắp mặt đất và mọi thứ cây có trái mang hạt giống để làm lương thực cho các con. Còn đối với mọi dã thú, chim trời và mọi vật bò dưới đất mà có sinh khí thì Ta BAN cho chúng mọi thứ cỏ xanh tươi để chúng làm lương thực. VẬY đã có NHƯ THẾ. And it was was SO. Et il en fut AINSI. " (STK 1,29-30)

D- ADIEU, ADIOS
THIÊN hạ dùng hai từ ấy để nói lời TẠM BIỆT, nhưng lắm người đâu ngờ rằng ADIEU có nghĩa là ''à Dieu'' vốn là cách viết, nói GỌN câu: ''Je vous / te CONFIE à DIEU. I COMMEND you to GOD.'' (Tôi giao phó / phó thác / ký thác anh, chị, em, bạn... CHO Thiên Chúa!) Người Tây-ban-nha cũng dùng thành ngữ ''decirse adiós'': nói với nhau lời tạm biệt.

E- DATE, DATUM
Người Anh và Pháp đều dùng chữ ''date'' là cách biếm âm (2) của chữ DATUM vốn là ''phân từ'' (participle) của động từ Latinh: DARE. (do, das, dedi, datum) Mà DATUM có nghĩa là ĐÃ TẶNG, ĐƯỢC TẶNG bởi ĐẤNG TẠO HÓA, tức đó là ''thời giờ'': NGÀY, THÁNG, NĂM!!! Người Đức ''khoái'' chữ ấy nên nói và viết luôn ''nó'' như sau: ''Welches Datum haben wir heute?'': Hôm nay là (chúng ta đang có) NGÀY-THÁNG-NĂM bao nhiêu? Động từ tiếng Anh, Pháp, Đức ''date, dater, datieren'' có nghĩa là: ghi ngày, tháng, năm. Các chữ ''Datei, data file, fichier de données'' (3) đều có gốc là DATUM như đã trình bày. Sách Tông Đồ Công Vụ 17,26 tóm tắt Tình Yêu của Đấng Tạo Hóa như sau: ''Từ một người, Thiên Chúa đã tạo thành toàn thể nhân loại để họ ở trên khắp mặt đất. Ngài đã ẤN ĐỊNH những THỜI GIAN rõ ràng và những ranh giới cho nơi họ sinh sống.'' Gioan 3,16 còn xác tín thế này: ''Thật vậy, Thiên Chúa yêu thương thế gian đến đỗi đã BAN Con Một ngõ hầu ai tin vào Con Một ấy thì khỏi bị hư mất, nhưng được sống đời đời.'' (Trong bản Latinh, chữ DARET có nghĩa là BAN.) Sách Isaya 9,5 báo trước: ''Một Hài Nhi đã sinh ra cho chúng ta và một Con Trai đã được BAN cho chúng ta.'' (Puer natus est nobis, et filius DATUS est nobis.)

F- Chữ DATE trong bài ''A date with another woman''
Chữ DATE trong bài ấy có nghĩa là buổi HẸN HÒ. Vậy là con người ''biết'' sử dụng thời giờ là NGÀY, THÁNG, NĂM (DATUM), mà Ông Trời BAN TẶNG CHO, để ấn định nơi gặp gỡ nhau.

III- Cảm nghĩ về bài ''A date with another woman''
Bài viết có nội dung rất hay, cảm động, hữu ích cho mọi lứa tuổi trong việc sống ĐẠO GIA THẤT. Phần kết luận cũng hợp tình, hợp lý. Tuy nhiên, tôi xin nhận xét về câu: ''Nothing in life is more important than God and your family!'' (Không-có-gì-trong-cuộc-đời quan trọng hơn Thượng Đế và gia đình của quý vị.)
Tác giả ''vô danh'' viết câu ''vô tình'' ấy khiến người đọc có thể nghĩ rằng Thượng Đế và gia đình là ĐỒNG HÀNG!!! Nhưng con người thì HỮU HẠN, còn Thượng Đế là Đấng PHI THỜI GIAN và PHI KHÔNG GIAN, TỐI CAO, VÔ HẠN, VĨNH HẰNG, TUYỆT ĐỐI. Cho nên, trong Mười Giới Răn, Điều 1,2,3 là ''dành'' cho Đức Chúa Trời. Sau đó MỚI LÀ Điều Răn thứ 4 ''dành'' cho Cha-Mẹ.
Trong văn phạm (ngữ pháp) tiếng Việt, Anh, Pháp..., có ba mức độ so sánh, ấy là: HƠN, BẰNG, THUA. Khái niệm ''Không có gì quan trọng HƠN Thượng Đế'' có thể bị hiểu lầm rằng CÓ gì đó BẰNG Thượng Đế!!! Nếu tác giả viết:

1- Thượng Đế và gia đình quan trọng HƠN tất cả trong cuộc đời.
2- Thượng Đế và gia đình quan trọng NHẤT trong cuộc đời. (cách so sánh ở cực cấp: superlatif) THÌ hai câu vừa nêu có nghĩa là: CHẲNG có gì HƠN hoặc BẰNG Thượng Đế và gia đình CẢ.

IV- BẢN DỊCH (của Phan văn Phước)
Hẹn hò với bà khác (A date with another woman)
Sau hai mươi mốt năm lấy vợ, tôi thấy được phương kế mới để giữ mãi ánh lửa tình yêu. Mới đây thôi, tôi bắt đầu đi với bà khác. Thật sự đó là ý kiến của vợ tôi.
Ngày nọ, nàng nói: ''"Em biết anh yêu bà ấy.", khiến tôi ngạc nhiên.
Tôi bèn phản đối: ''Nhưng anh yêu EM mà!''
- "Em biết, nhưng anh cũng yêu bà ta."
Người đàn bà khác, mà vợ tôi muốn tôi đến thăm, là mẹ tôi, góa bụa đã mười chín năm. Chuyện làm ăn và ba đứa con khiến tôi chỉ thỉnh thoảng mới đến thăm mẹ. Đêm hôm ấy, tôi gọi điện thoại để mời mẹ đi ăn tối và xem phim.
Mẹ tôi hỏi: "Chuyện gì chẳng ổn sao, con khỏe không?" Mẹ tôi là kiểu đàn bà ngờ vực rằng việc gọi điện thoại vào đêm khuya hay việc mời mọc bất ngờ là dấu hiệu của những tin chẳng lành.
Tôi trả lời: "Con nghĩ rằng ở với mẹ một ít thời gian là thú vị. Chỉ hai mẹ-con mình thôi.''
Mẹ tôi ngẫm nghĩ một lúc, rồi bảo: ''Mẹ thích điều con nói lắm chứ.''
Thứ sáu ấy, làm xong việc, khi lái xe sang đón mẹ, tôi hơi bồn chồn. Đến nhà mẹ, tôi thấy mẹ cũng lộ vẻ bồn chồn vì buổi hẹn. Mặc áo choàng dài, mẹ chờ ở cửa. Mẹ đã uốn tóc và đang mặc áo dài mà mẹ đã mang để ăn mừng kỷ niệm lần cuối ngày thành hôn. Mẹ nở nụ cười trên khuôn mặt rạng rỡ như diện mạo của thiên thần.
Vừa bước vào xe, mẹ bảo: ''Mẹ nói cho bạn của mẹ hay rằng mẹ sắp đi chơi với con trai của mẹ, cho nên họ cảm động lắm. Họ nóng lòng chờ nghe về buổi mẹ con mình gặp nhau.''
Mẹ con chúng tôi vào nhà hàng tuy không thanh nhã, mà lại rất xinh và ấm cúng. Mẹ nắm tay tôi như thể mẹ là Người Đàn Bà Trội Nhất.
Hai mẹ-con ngồi xuống rồi, tôi phải đọc thực đơn. Mắt mẹ chỉ xem được chữ in lớn. Đang ăn giữa chừng món đầu, tôi ngước lên nhìn mẹ và thấy mẹ ngồi đó, chăm chú nhìn tôi. Trên môi mẹ là nụ cười nhớ nhung kỷ niệm.
Mẹ nói: ''Chính mẹ thường phải đọc thực đơn hồi con còn bé.''
Tôi trả lời: ''Vậy, đến lúc mẹ thư giãn, cho nên mẹ để con đáp lại ân huệ hồi ấy.''
Suốt bữa ăn tối, mẹ-con chúng tôi chuyện trò tâm đầu, ý hợp – chẳng có gì đặc biệt - chỉ kể bù những sự việc mới đây trong cuộc sống của mẹ, của con. Chúng tôi trò chuyện quá nhiều đến nỗi bỏ lỡ buổi xem phim.
Sau đó, khi về tới nhà của mình, mẹ nói: ''Mẹ sẽ đi nữa với con, nhưng chỉ đi nếu như con để mẹ mời con.'' Tôi đồng ý và tạm biệt, chúc mẹ ngủ ngon.
Khi tôi về nhà, vợ tôi hỏi: ''Buổi hẹn ăn tối như thế nào?''
Tôi trả lời: ''Rất dễ thương. Dễ thương nhiều hơn anh đã hình dung.''
Vài ngày sau, mẹ tôi lìa đời vì đau tim nặng. Sự việc xảy ra quá nhanh khiến tôi không làm gì được cho mẹ.
Ít lâu sau, tôi nhận được phong bì có bản sao biên lai của nhà hàng (là nơi) mẹ con tôi đã ăn tối. Có tờ giấy đính kèm ghi: ''Mẹ trả tiền trước. Hầu như mẹ tin chắc rằng mẹ không đến đó được, dù vậy, mẹ vẫn trả tiền hai phần ăn, cho con và vợ của con. Con sẽ không bao giờ biết đêm hôm ấy có ý nghĩa thế nào đối với mẹ. Mẹ yêu con.''
Bấy giờ, tôi hiểu được tầm quan trọng của lời nói ''MẸ YÊU CON'' đúng lúc và việc CHO người thân yêu của chúng ta thời giờ mà họ đáng được hưởng. Trên đời này, không có gì quan trọng hơn Thượng Đế và gia đình, hãy cho họ thời gian mà họ đáng được hưởng vì những điều ấy không thể dời sang lúc nào khác được.

Ghi chú:

1- Bản tiếng Anh: A Date With The Other Woman (Tựa đề chưa cho biết rõ ''bà nào'' thì không thể viết ''the other'', mà phải dùng chữ ''another'' (indefinite: bất xác định) thì mới đúng.
2- Bài khác sẽ nói về luật biếm âm của chữ DATUM và của một số từ thông dụng.
3- Danh từ ''data'' (trong tiếng Anh) là số nhiều của DATUM, mượn của Latinh.
Kính mời quý vị nghe Thánh Ca
1- có chữ Latinh DATUS (vì Hài Nhi là Con Trai của Trinh Nữ Maria):
Puer natus est nobis (Coro Ultreia-Monasterio de Poio) - YouTube
2- có khung và nốt nhạc: Introitus - Puer natus nobis est - YouTube
3- có lời dịch sang tiếng Anh: Puer natus est - YouTube

Đức Quốc, 06.7.2013

Đaminh Phan văn Phước